- Σιάτιστα
- Πόλη (5688 κάτ.) της δυτικής Μακεδονίας, στο νομό Κοζάνης, πρωτεύουσα της επαρχίας Βοΐου. Χτισμένη στις νοτιοδυτικές κλιτύς του Σινιάτσικου, πάνω από την κοιλάδα του Αλιάκμονα, η Σ. διατηρεί πολλά μνημεία της παλιάς ακμής της. Η Σ. είναι έδρα ομώνυμου δήμου (94 τ. χλμ., 5688 κάτ.).
Η Σ. συνοικίστηκε μετά την τουρκική κατάκτηση της δυτικής Μακεδονίας. Πιθανότατα, όταν Τούρκοι από την περιοχή του Ικονίου εγκαταστάθηκαν στην πλούσια κοιλάδα των Καραγιαννίων, οι κάτοικοι της περιοχής ανέβηκαν ψηλότερα, στην ορεινή και δυσπρόσιτη Σ., δημιουργώντας ένα μικρό οικισμό, στον οποίο όσο περνούν τα χρόνια, κατάφευγαν και άλλοι πληθυσμοί, ιδιαίτερα από την Ήπειρο, τη Θεσσαλία κ.ά. έτσι, ώστε το 17o αι. έχει ήδη εξελιχθεί σε σημαντική πόλη της δυτικής Μακεδονίας. Ιδιαίτερη ακμή γνωρίζει το 18o και το 19o αι., οπότε οι Σιατιστινοί αναπτύσσουν ζωηρή εμπορική δραστηριότητα συναλλασσόμενοι με τα μεγάλα εμπορικά κέντρα του εξωτερικού, Βενετία, ρωσικές πόλεις, Βουδαπέστη, Βιέννη κ.ά. Συγχρόνως σημειώνεται πνευματική ακμή, ιδρύονται σχολεία, ανεγείρονται εκκλησίες και οι πλούσιοι κάτοικοι χτίζουν τα επιβλητικά «αρχοντικά», πολλά από τα οποία σώζονται ακόμα και δίνουν ιδιαίτερο χρώμα στη σημερινή πόλη. Στις δύο συνοικίες της Σ., τη Γεράνεια στα νότια και τη Χώρα στα βόρεια, υπάρχουν περίπου 17 αρχοντικά, μερικά από τα οποία (του Μανούση, του 1762, του Νεραντζόπουλου, του 1754, του Τζώνου, του 1756, του Πουλκίδου, γνωστό ως αρχοντικό της Πούλκως, του 1752) διατηρούνται σε πολύ καλή κατάσταση και διασώζουν την πλούσια εσωτερική τους διακόσμηση. Έτσι η Σ., με το πλήθος των αρχοντικών της, τις μεταβυζαντινές εκκλησίες της (Αγία Παρασκευή, Άγιος Μηνάς, Προφήτης Ηλίας, Άγιος Γεώργιος κ.ά.), οι οποίες διατηρούν ξυλόγλυπτα τέμπλα και χαρακτηριστικές για την εποχή τους (17ος, 18ος, 19ος αι.) τοιχογραφίες, τα ψηλά καμπαναριά, τα διάφορα κειμήλια, την υψηλή πνευματική παράδοση, το πλήθος των ευεργετών και τα ήθη και τα έθιμά της, αποτελεί έναν ιδιαίτερα ενδιαφέροντα χώρο για τη μελέτη του νεοελληνικού πολιτισμού.
Έθιμο καβαλάρηδων από τη Σιάτιστα, που πάνε να προσκυνήσουν την Παναγία της Ιεράς Μονής Μικροκάστρου (φωτ. ΑΠΕ).
Γενική άποψη της μακεδονικής πόλης Σιάτιστα.
Η μακεδονική πόλη, ενδιαφέρον οικιστικό σύνολο, διατηρεί αρκετά αρχοντικά του 19ου αι., που θεωρούνται σπουδαία δείγματα της ελληνικής λαϊκής αρχιτεκτονικής των νεώτερων χρόνων. Εδώ, ένα από τα αρχοντικά αυτά, χτισμένο το 1754.
Dictionary of Greek. 2013.